Αν περνάτε χρόνο στα social media, σίγουρα έχετε συναντήσει περίεργες «wellness» συμβουλές. Από το να βουτήξετε σε παγωμένα νερά, μέχρι να αφήσετε τον ήλιο να «αγγίξει» σημεία του σώματος που συνήθως δεν βλέπουν φως.
Κάποιες τάσεις, όπως τα παγωμένα μπάνια ή το «ενισχυμένο» νερό, μπορεί να είναι σχετικά αβλαβείς. Άλλες όμως όπως το ωμό γάλα, η κατανάλωση ωμών οργάνων ζώων ή το κλείσιμο του στόματος με ταινία στον ύπνο κρύβουν σοβαρούς κινδύνους. Παράλληλα, οι online κοινότητες γύρω από αυτές τις πρακτικές συχνά γίνονται έδαφος για θεωρίες συνωμοσίας, αντι-εμβολιαστική ρητορική ή κακή χρήση ουσιών που «βελτιώνουν» την εμφάνιση και την απόδοση.
Συχνά θεωρούμε ότι όσοι ακολουθούν τέτοιες τάσεις είναι αφελείς ή παραπληροφορημένοι. Όμως, έρευνες δείχνουν ότι συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας εξηγούν γιατί ακόμη και μορφωμένοι, καλοπροαίρετοι άνθρωποι στρέφονται σε εναλλακτικές πρακτικές αντί για την καθιερωμένη ιατρική, οπως αναλύουν στο theconversation οι Samuel Cornell και Nick Haslam
Οι ψυχολόγοι περιγράφουν την προσωπικότητα μέσα από πέντε βασικές διαστάσεις: εξωστρέφεια, ευσυνειδησία, νευρωτισμός, δεκτικότητα στην εμπειρία (openness) και προθυμία/συνεργατικότητα (agreeableness).
Δύο από αυτά ξεχωρίζουν στην περίπτωση των εναλλακτικών πρακτικών:
Αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζουν και το πώς ψάχνουμε πληροφορίες στο διαδίκτυο. Οι πιο «ανοιχτοί» προτιμούν πρωτότυπες, μη συμβατικές πηγές. Οι πιο «συνεργάσιμοι» τείνουν να δίνουν βάρος σε πληροφορίες που προέρχονται από γνωστές ή κοινωνικά αποδεκτές πηγές, ακόμη κι αν δεν έχουν κριθεί επιστημονικά.
Στο online οικοσύστημα ευεξίας, αυτά τα χαρακτηριστικά κάνουν κάποιους πιο ευάλωτους. Οι influencers συνδυάζουν δύο στοιχεία: το «καινούριο» που τραβά την προσοχή των ανοιχτών ανθρώπων και το «εμπιστεύσου με» που μιλά στους συνεργάσιμους.
Μέσα από την καλλιέργεια «παρα-κοινωνικών σχέσεων» (όπου οι followers νιώθουν ότι γνωρίζουν προσωπικά τον influencer), οι χρήστες συχνά εμπλέκονται όλο και περισσότερο με ακραίες, μη δοκιμασμένες ή και επικίνδυνες πρακτικές.
Έτσι, η φυσική περιέργεια και η διάθεση για σύνδεση μπορούν να μετατραπούν σε παγίδα.
Δεν είναι όλες οι τάσεις επικίνδυνες. Κάποιος μπορεί να ξεκινήσει με ένα «αθώο» ice bath για διάθεση, να περάσει σε αυστηρές δίαιτες «καθαρού φαγητού» και να καταλήξει να αμφισβητεί τους εμβολιασμούς.
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «gateway effect»: αν ένας influencer προχωρήσει σε πιο ακραίες ιδέες, συχνά οι ακόλουθοι ακολουθούν. Σταδιακά, αυτή η έκθεση μπορεί να διαβρώσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς υγείας και να καλλιεργήσει καχυποψία.
Οι καμπάνιες δημόσιας υγείας συχνά υποθέτουν ότι οι άνθρωποι απορρίπτουν τις οδηγίες λόγω άγνοιας. Όμως, αν η προσωπικότητα παίζει ρόλο, τότε οι παραδοσιακές ενημερώσεις δεν αρκούν.
Με λίγα λόγια, η επικοινωνία για την υγεία πρέπει να είναι το ίδιο ελκυστική με αυτή των influencers: οπτικά δυνατή, με προσωπικές ιστορίες και συναισθηματικά «άγκιστρα», χωρίς όμως να χάνει την επιστημονική της αλήθεια.
Οι άνθρωποι που ακολουθούν ακραίες ή περίεργες πρακτικές wellness δεν είναι απλώς παραπληροφορημένοι. Κινούνται από τις ίδιες ανάγκες με όλους: την αναζήτηση για υγεία, νόημα και σύνδεση. Το ζητούμενο είναι να κατευθύνουμε αυτές τις ανάγκες προς το καλό και όχι προς το επικίνδυνο.
