Το να μην κοιμάσαι καλά κάποιες νύχτες είναι κάτι που συμβαίνει σε πολλούς. Όμως, όταν η αϋπνία γίνεται καθημερινότητα και αρχίζει να επηρεάζει τη ζωή σου, είναι σημάδι ότι πρέπει να ενεργήσεις. Ας δούμε τι λένε οι επιστήμονες πότε πραγματικά είναι ώρα να κλείσεις ραντεβού με ειδικό.
Τι θεωρείται αϋπνία
Πριν αποφασίσουμε αν χρειάζεται ιατρική βοήθεια, ας ξεκαθαρίσουμε τι είναι η αϋπνία:
- Δυσκολία να αποκοιμηθείς ή να παραμείνεις κοιμισμένος.
- Ξυπνάς πολύ νωρίς ή έχεις διακοπές στον ύπνο.
- Παρ’ όλο που έχεις το χρόνο και τις συνθήκες, ο ύπνος δεν είναι αναζωογονητικός.
- Νιώθεις κουρασμένος/η, νυσταγμένος/η κατά τη διάρκεια της ημέρας. Mayo Clinic+2Sleep Foundation+2
Αν αυτά σου συμβαίνουν τουλάχιστον 3 νύχτες την εβδομάδα και διαρκούν 3 μήνες ή περισσότερο, τότε θεωρείται χρόνια αϋπνία. sleepprimarycareresources.org.au+2NHLBI, NIH+2
Πότε είναι ώρα για γιατρό
Δεν χρειάζεται να πανικοβάλλεσαι αν έχεις μια-δυο άσχημες νύχτες. Όμως υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια που δείχνουν πως δεν είναι απλό πρόβλημα ύπνου:
- Διάρκεια πάνω από 3-4 εβδομάδες
Αν η αϋπνία κρατά χωρίς μεγάλη βελτίωση μετά από λίγες εβδομάδες, δεν είναι απλά προσωρινό στρες. WebMD+1
- Επηρεάζει την ψυχική ή σωματική σου λειτουργία
- Ξυπνάς κουρασμένος/η, δεν μπορείς να συγκεντρωθείς στη δουλειά ή στις σπουδές.
- Νιώθεις έντονο στρες, άγχος ή θλίψη λόγω της έλλειψης ύπνου.
- Έχεις αλλαγές στη διάθεση, ερεθιστικότητα. WebMD+1
- Νυχτερινά “σήματα κινδύνου”
- Ροχαλίζεις πολύ ή σε ξυπνάς με αίσθημα πνιγμού – μπορεί να είναι υπνική άπνοια. NHLBI, NIH+1
- Πόνος, δυσφορία, καούρα που σε εμποδίζουν να κοιμηθείς ή σε ξυπνούν. WebMD+1
- Τρομακτική ή ασταθής αναπνοή κατά τον ύπνο. WebMD+1
- Εάν έχεις επιπλέον προβλήματα ή υποκείμενες παθήσεις
Αν έχεις χρόνια νόσο (π.χ., προβλήματα θυρεοειδούς, καρδιάς, αναπνευστικά), ψυχική διαταραχή, ή παίρνεις φάρμακα που μπορεί να επηρεάζουν τον ύπνο. WebMD+1
- Όταν οι μεθόδοι αυτοβοήθειας δεν αποδίδουν
Έχεις δοκιμάσει να αλλάξεις ωράριο ύπνου, να αποφύγεις καφεΐνη/αλκοόλ το βράδυ, να έχεις σταθερή ρουτίνα, αλλά τίποτα δεν αλλάζει. Healthline+1
Τι θα κάνει ο γιατρός / Τι να περιμένεις
Όταν πας σε γιατρό για αϋπνία, μπορεί να συμβεί κάτι από τα παρακάτω:
- Θα σε ρωτήσει λεπτομέρειες: πότε ξεκίνησε, πόσο καιρό κρατά, πόσες νύχτες την εβδομάδα, τι κάνεις πριν να κοιμηθείς. NHLBI, NIH+1
- Πιθανώς θα σου ζητήσει να κρατήσεις ημερολόγιο ύπνου (sleep diary), για μερικές εβδομάδες, ώστε να καταγράφεις τις ώρες που πηγαίνεις για ύπνο, ξυπνάς, αν κάνεις υπνάκια, πόση καφεΐνη/αλκοόλ παίρνεις. NHLBI, NIH+1
- Εξέταση για άλλες παθήσεις που μπορεί να επηρεάζουν τον ύπνο: θυρεοειδής, άπνοια, πόνους, κατάθλιψη, άγχος. Sleep Foundation+2NHLBI, NIH+2
- Αν υπάρχει υποψία κάποιας ειδικής διαταραχής ύπνου, μπορεί να κάνει μελέτη ύπνου (polysomnography) ή χρήση φορητών συσκευών που καταγράφουν κίνηση και ύπνο (actigraphy). NHLBI, NIH+2Sleep Foundation+2
Πώς να ετοιμαστείς αν αποφασίσεις να δεις γιατρό
Για να γίνει πιο αποτελεσματική η επίσκεψη:
- Κράτησε ημερολόγιο ύπνου για 1-2 εβδομάδες: ώρα που κοιμάσαι, ώρα που ξυπνάς, πόσο καιρό σε παίρνει να κοιμηθείς, διακοπές στον ύπνο. NHLBI, NIH+1
- Σημείωσε τι φάρμακα ή συμπληρώματα παίρνεις, καφέ/αλκοόλ/κάπνισμα, χρήση οθονών πριν τον ύπνο.
- Σκέψου τα συμπτώματα την ημέρα: κόπωση, μειωμένη συγκέντρωση, αλλαγές διάθεσης.
- Αν μπορείς, ζήτα από κάποιο κοντινό σου πρόσωπο να παρατηρήσει τον ύπνο σου: ροχαλητό, διακοπές στην αναπνοή, αν κινείσαι πολύ.
Η αϋπνία δεν είναι πάντα απλό ενοχλητικό θέμα. Είναι σημαντικό να της δίνουμε σημασία όταν:
- κρατάει πάνω από μερικές εβδομάδες,
- αρχίζει να σε ρίχνει ψυχολογικά ή σωματικά,
- υπάρχει υποψία για άλλες διαταραχές όπως υπνική άπνοια ή πόνος,
- οι αυτοβοηθητικές στρατηγικές δεν επαρκούν.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η επίσκεψη σε γιατρό δεν είναι λύση πανικού αλλά έξυπνη κίνηση: να βρεις την αιτία, να αποφύγεις επιπλοκές και να κοιμάσαι καλύτερα.
Ενεργές Πηγές
- Mayo Clinic – “Insomnia: Symptoms and causes” Mayo Clinic
- NHLBI, NIH – “Insomnia Diagnosis” NHLBI, NIH
- WebMD – “When to Seek Medical Care for Insomnia” WebMD
- SleepHealth.org – Διαγνωστικά κριτήρια & συμπτώματα ημέρας-νύχτας SleepHealth.org
- Mehiläinen – “Insomnia” (Φιλανδικό σύστημα υγείας) mehilainen.fi
